29 maart 2024

De klaagcultuur in het onderwijs

OPINIE | [Gepubliceerd in 1997] Het zal wel toeval zijn dat in nr. 3 van het Onderwijsblad van de AOb [1997] zowel prof. dr. Nijs Lagerweij als dr. Leo Prick kritische kanttekeningen plaatst bij de onderwijsjournalistiek in Nederland. Beide schrijvers vinden dat het onderwijs er in de (publieks)pers maar bekaaid vanaf komt.

De bijdrage van Prick is ronduit zuur van toon. De onderwijsjournalistiek volgt slechts de waan van de dag, meent Prick. Maar de aangeklaagde redacteuren mogen zich met de gedachte troosten dat Prick ook van het onderwijsbeleid geen spaan heel laat: het was niks, het is niks en het zal nooit iets worden.

Leo Pricks ontboezemingen zijn exemplarisch voor de klaagcultuur in de onderwijswereld die ik een jaar geleden tot mijn verbazing aantrof toen ik mij bij het Brabants Dagblad op het pad van de onderwijsjournalistiek begaf. Op een feestje had ik al eens de pech gehad de hele avond een zwaar gefrustreerde docent te moeten aanhoren, maar sinds mijn nieuwe job ben ik er achter dat de klaagmuur in het onderwijs een geïnstitutionaliseerd verschijnsel is. Het lijkt wel of klagen een grondrecht is, vastgelegd in de cao.
 

Ik krijg steeds meer het idee dat al die mopperkonten het zicht op de werkelijkheid grotendeels kwijt zijn geraakt. Neem Pricks eigen steekproef: ‘Als je een leraar uit het voortgezet onderwijs vraagt wanneer in zijn ogen de teruggang van het onderwijs is begonnen, zal in negen van de tien gevallen het antwoord luiden: Met de Mammoetwet’. Even rekenen, de Mammoetwet is bijna dertig jaar geleden ingevoerd, dus docenten die nog uit eigen waarneming een vergelijking met vroeger kunnen maken, moeten toch al aardig tegen hun pensioen aanzitten.

Hele lichtingen leerkrachten kennen intussen de Mammoetwet immers alleen als lijdend voorwerp, als leerling op een middelbare school. Dus lijkt het me onwaarschijnlijk dat velen in het voortgezet onderwijs 1968 als een droevig ijkpunt beschouwen.

Door een speling van het lot heb ik op een jongenslyceum te Tilburg zowel enkele jaren onder het oude als nieuwe regime voortgezet onderwijs genoten. Autoritaire docenten, lesmateriaal uit het jaar blok (de enige vernieuwing bestond eruit dat in het boekje Griekse mythologie de naakten niet van vijgeblaadjes waren voorzien), star klassikaal onderwijs – o goede oude tijd? Zelfs inmiddels gepensionneerde docenten, die ik onlangs ontmoette tijdens een reportage over mijn prachtig gerenoveerde school (jongens en meisjes) waren nauwelijks nostalgisch gestemd.

Journalisten

Misschien verklaart die ingebakken klaagcultuur waarom er binnen de beroepsgroep journalisten niet zoveel animo is voor specialisatie op onderwijsgebied. Een collega van het dagblad Trouw signaleerde onlangs in een column in het vakblad De Journalist dat zelfs op de redactie van deze onderwijsvriendelijke krant wat meewarig gedaan wordt over de afdeling onderwijs. En onderwijsjournaliste Wilma Cornelisse schreef recent in Schooljournaal  dat ‘zeuren over onderwijs in dit land een diep gewortelde gewoonte is’.

Het hoeft dan ook nauwelijks verbazing te wekken dat met zo’n imago journalisten het niet direct als een uitdaging zien als de hoofdredacteur vraagt wie ‘onderwijs wil gaan doen’. De onderwijswereld is, als het over de eigen organisatie gaat, naar binnen gekeerd. Natuurlijk is het zo dat de overheid het snoeimes drastisch gehanteerd heeft in het onderwijs en cijfers zoals van de OESO spreken wat dat betreft boekdelen. De dames en heren in het onderwijs beseffen echter niet altijd dat ook in andere maatschappelijke sectoren fors op de uitgaven beknibbeld is, zoals in de sociale zekerheid en de gezondheidszorg. En wat te denken van die permanente reorganisaties in het bedrijfsleven, ook bij ondernemingen die er financieel gezond voorstaan.

Hart en ziel

Maar het is gelukkig niet allemaal zwartgalligheid wat de klok slaat. Ik heb ook tal van onderwijsmensen ontmoet, van het basisonderwijs tot en met het hoger onderwijs, die zich met hart en ziel inzetten voor hun vak, die het nog steeds een uitdaging vinden om met jonge mensen te werken, die aansluiting zoeken bij de moderne samenleving – die kortom niet met hun rug naar de toekomst staan. En de onderwijsjournalisten van de Nederlandse kranten doen daar regelmatig verslag van.

De een wat meer dan de ander en verschillend van aanpak, maar in vergelijking met andere nieuwsitems heeft het onderwijs in de media niet over belangstelling te klagen. En nu onderwijs zelfs met stip op de politieke agenda staat zal de aandacht groeien, zeker als de onderwijskundigen de oproep van prof. Lagerweij ter harte nemen: ‘….zou ik voor de onderwijskunde waarde willen hechten aan activiteiten die gericht zijn op het informeren van een breed publiek’.

[In verkorte vorm gepubliceerd in Onderwijsblad AOb, februari 1997]

Foto: Leraar met leerlingen op excursie in Berlijn. Dit soort activiteiten geven leraren voldoening in hun werk. Leerlingen noemen zo’n buitenlandse reis vaak een hoogtepunt in hun schoolloopbaan.

Deel dit artikel