GASTOPINIE | door Joop Smits | Bij peuters zijn programma’s om taalachterstand weg te werken weggegooid geld. Bij kleuters is er juist sprake van een enorme taalontwikkeling. Kleurrijke scholen doen het goed in onderbouw en middenbouw. Pas in de groepen 7 en 8 is de terugval dramatisch.
Onderzoek van het ITS (Instituut van Toegepaste Sociologie), verbonden aan de Radboud Universiteit te Nijmegen wijst uit dat honderden miljoenen euro’s om taalachterstand op peuterspeelzalen weg te werken weinig succesvol zijn. Het slechte taalniveau van de peuterleidsters zou de oorzaak zijn.
Uit eigen onderzoek op kleurrijke scholen in Noord – Brabant kan ik bevestigen dat kleuters gemiddeld op vierjarige leeftijd met grote achterstand binnenkomen op de basisschool. Deze achterstand is niet exact vast te stellen omdat veel kleuters bij binnenkomst nog geen Nederlands spreken. Leerkrachten in de groepen 1 en 2 zijn echter in staat de kinderen een enorme inhaalslag te laten maken in hun taalontwikkeling: ruim vier maanden meer leerrendement (ontwikkelingsgroei) dan volgens de landelijke norm gebruikelijk is.
In de kleuterbouw hebben we jarenlang de discussie gehad over ontwikkelingsgericht versus doelgericht werken. Intussen is kennelijk de balans gevonden. Resultaatgericht werken met programma’s als Piramide, Kaleidoscoop of een beredeneerd aanbod blijkt succesvol. Aan het einde van de kleuterbouw hebben de kleuters op kleurrijke scholen gemiddeld zelfs een voorsprong van twee maanden ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Dit geweldig goede resultaat behalen ‘kleuterleidsters’ op nagenoeg alle kleurrijke scholen.
Voorsprong
Het algemene beeld is dat deze voorsprong van twee maanden ook in de groepen 3, 4, 5 en 6 wordt gehandhaafd. Over de volle breedte houden de leerkrachten de voorsprong vast: dus niet alleen voor lezen en spelling maar ook voor rekenen en begrijpend lezen. In het algemeen doen kleurrijke scholen het dus goed in de kleutergroepen, maar ook in de middenbouw.
In de groepen 7 en 8 is er echter sprake van een sterke terugval. Kleurrijke scholen zijn aan het einde van de basisschool wel in staat voor spelling en ook voor technisch lezen aanvaardbare leerresultaten te bereiken. Maar het gemiddelde rekenniveau blijft achter bij de landelijke norm en bij begrijpend lezen gaat in de groepen 7 en 8 het licht uit (gemiddeld bijna een heel schooljaar leerachterstand), terwijl in de groepen 5 en 6 nog sprake is van een voorsprong.
Terugval
Wat verklaart nu deze dramatische terugval voor begrijpend lezen? In de hoogste groepen van het basisonderwijs wordt een sterk beroep gedaan op de taalvaardigheid en de woordenschat van leerlingen. Bij ongeveer 40 % van de leerlingen van niet – Westerse herkomst wordt thuis geen Nederlands gesproken. Let wel, het betreft hier de derde generatie immigranten met ouders die doorgaans in Nederland zijn geboren en getogen.
Kinderen die alleen op school Nederlands spreken missen daardoor de nuances in de Nederlandse taal. Het onderzoek naar leerresultaten op kleurrijke scholen laat zien dat op basisscholen onder leerkrachten ruimschoots expertise aanwezig is. Zolang allochtone ouders echter niet hun verantwoordelijkheid nemen, blijft het vechten tegen de bierkaai.
? Joop Smits was 15 jaar Inspecteur van het Onderwijs en is onder meer auteur van de publicatie over kleurrijke scholen ‘Werkelijke excellentie is schaars’ (2010).
